Lospalos: Agensia Internasional Adventist Development and relief Agency(ADRA) fasilita treinamentu farmer field school(FFS) ka Eskola ba to’os, ba Grupu hortikultura Lero hamutuk nain 20 iha Munisipiu Lautem. Hodi hakbit koñesimentu to’os nain sira nian konaba oinsa bele Pratika Agrikultura diak no transforma an sai negosiante hodi Oferese produtu agrikultura ba merkadu.
Fasilitador hortikultura ADRA, Aldios da Costa Martins informa. Atvidade treinamentu FFS ne’e halao durante Loron 2 iha Aldeia Culuhun, Suku Fuiloro, Postu Administrativu Lospalos. Ne’ebe mak iha loron dahuluk partisipante sira aprende kona ba oinsa pratika agrikultura diak no iha loron daruka aprende konaba oinsa tranforma an sai negosiante hodi bele oferese produtu ba merkadu.
“Programa ne’ebe ami lansa mak Agro negosiu no be ba Moris diak. Entaun ami prepara mos treinamentu ida ne’e ho naran Farmer Field School(FFS ) ka Eskola ba to’os, kona ba oinsa atu fasilita sira kona ba equipamentu sira ne’ebe mak ita atu fasilita ba sira, tanba ne’e ita fo formasaun ba sira atu nune’e sira bele iha koñesimentu kona ba hortikultura ninian”. Dehan nia,Tersa (07/11)
Nia hatutan iha formasaun durante Loron rua ne’e sei foku liu ba pratika agrikultura diak no oinsa atu transforma an hanesan negosiante ida, ho nune’e bele fornese sira nia produtu ba iha merkadu.
Alen de Apoiu atividade formasaun FFS ne’e, nia hateten. ADRA mos sei apoiu fasilidade Agrikultura Moderna sira hanesan, pipa irigasaun turuk, Fura Be mos ba hortikultura, inklui liga to’os nain ba sosa nain sira.
“Apoiu seluk ne’ebe ami sei oferese mak equipamentus tekonologia ba Agrikultura nian hanesan, fasilita pipa irigasaun turuk, no fasilita mos be ba agrikultura no ami bor hodi fasilita benefisisiariu sira ne’ebe mak fasilita husi ADRA hodi estabelese ona grupu, inklui fasilita sira oinsa bele asesu ba merkadoria” Aldios Esplika.
Iha sorin seluk Sefe Grupu hortikultura Lero Culuhun Carlito Garsia Amaral hateten, nia parte sente orgullu no agradese ba ADRA. Tanba bele fura ona be ba sira, inklui fasilita equipamentus hortikultura nian. Tuir nia, ho apoiu ne’e bele hakama’an ona sira nia problema ho nune’e bele tulun ona sira atu bele hasae produsaun inklui bele aumenta rendimentu ba familia.
“ADRA mai ho komunikasaun ne’ebe diak ho ami, ida ne’e halo ami agradese no sente orgullu tanba ajuda ona ami Fura be no sei fasilita tan ami ho equipamentus hortikultura nian hanesan fasilita Green haouse.” Haktuir nia, Tersa(07/11).
“Ami iha difikuldade ba be, no problema seluk mak mudansa klimatika tanba agora dadauk ne’e klima manas liu. Ida ne’e mak sai ami nia preukupasaun tanba ami la iha Green House, nomos be menus” nia hatutan tan
Kona ba oinsa atu asesu ba merkadoria, Carlito hateten. “ida ne’e mos ADRA sei fasilita hotu no ida ne’e sei prosesa tuir etapa tanba ADRA foin mak mai estabelese ami nia grupu”. Nia esplika
“Ami iha esperansa ida kataak liu husi apoiu ne’ebe mak ADRA fo ne’e, ba oin ami sei serbisu makas liu para bele hasae ami nia produsaun ne’e bele masimu. Nomos ami nia rendimentu familia nian mos bele sae. Tanba ami nia difikuldade sira ne’ebe mak ami hasoru husi parte ADRA nian bele responde ona.” Dehan Carlito
Nia informa, konaba atividade hortikultura ne’e. Antes ne’e Grupu Lero implementa ona iha rai ho luan hektar ida ho balun no total membru ba grupu ne’e hamutuk nain 20. Nia konta, husi rejultadu produsaun ne’ebe sira halo. Wainhira fa’an ba merekadu kada bedengan bele hetan to’o $ 250.00, husi kada kolleta.
“Ami organiza malu halo atividade hanesan Hortikultura hodi kuda modo, repollu, teron, tomate no fore naruk sira ne’e no buat barak tan. Bedengan ne’ebe ami halo nia luan metro ida, no nia naruk balun metro tolu no balun metro hat. No balun naruk liu bedengan ida ita bele hetan $ 250. 00 kada bedengan, husi bedengan hirak ne’e balun grupu nian no individu nian mos iha hotu.” Nia esplika
“Rendimentu ne’ebe ami hetan ami sente satisfas, tanba ami esforsu serbisu duni depois ami sente rendimentu ne’ebe ami hetan la sae liu no la tun liu mais rendimentu ne’ebe ami hetan ne’e naton hodi ami bele sustenta ami nia nesesudade uma laran nian.” Katak Carlito.
Entretantu pakote husi Progetu be ba mois diak ne’ebe iplementa husi ADRA iha Munisipiu Lautem ne’e. Kompostu husi atividade tolu, mak hanesan Hortikultura, Be mos, inklui rai no impresta osan. Ne’ebe mak kada atividade ida idak ho nia targetu rasik ho durasaun atividade tinan lima nia laran sei estabele grupu hamutuk 15.
Progeto ne’e hahu ona lansamentu iha tinan 2022 no sei finaliza iha 2027, no sei kobre Postu Administrativu hamutuk 4 iha munisipiu Lautem, mak hanesan; Postu Lautem, Lospalos, Lore no Tutuala. Ho total suku 15, no grupu targetu hamutuk 15. Ne’ebe mak ho kada grupu iha total membru nain 20 husi uma kain 20 iha kada suku.
Dadaun ne’e ADRA fasilita ona grupu hamutuk 9 iha Postu Administrativu Lospalos no Latutem. Husi total ne’e, grupu 3 iha Postu Administrativu Lautem husi 2022-2023 no Grupu 6 seluk iha Postu Administrativu Lospalos iha 2023-2024. No Tuir Planu iha tinan 2025 sei muda fali ba Postu Tutuala, no ikus liu sei finaliza iha Postu Aministrativu Lore.
Reportagem: Equipa Lautem-Post
Editor: Joenaca Tupa da Conceição
