LOSPALOS: Ministériu Edukasaun(ME) liu husi programa multi linguístika(MULI), fasilita manorin husi eskola 21 atu hanorin lian materna ba estudante sira husi pre-eskolar 11 no ensinu basiku 10 no 20 siklu 10 iha munisipiu Lautém molok hakat ba lian Ofisial Tetun no portugues.
Tuir Diretór Jerál Edukasaun Pre-Eskolar, Ensinu Baziku no Ensinu Rekorrente, Apolinario Serpa Rosa, informa, lian materna sai nu’udar lian dahuluk ba estudante sira molok hatene lian official.
Tamba ne’e nia hateten liu husi programa multi linguistika ne’e atu fasilita profesor sira nune’e bele hanorin estudante sira ho lian lokal, liu liu oinsa atu introdus sasan ba estudante sira ho lian lokal ne’ebe mak iha ligasaun ho siensia.
“Programa ne’e ligadu ho prosesu aprendijazen ne’ebe uja lian materna, tanba lian materna hanesan lian ne’ebe efisiensia no efikasia ba labarik sira atu hatene no konese sasan ne’ebe ihaligasaun ho siensia molok sira bele hatene lian oficial diak liu tan.” Katak nia iha Terca (30/07) foin lalais ne’e.
Diretor ne’e haktuir programa multi linguistika ne’e sei implementa uluk iha munisipiu tolu ho lian tolu, mak hanesan Lautém hamutuk eskola 21, kompostu husi pre-eskolar 11 no ensinu basiku 10 no 20 siklu 10, Manatutu hamutuk eskola 3, no RAEOA hamutuk eskola 30 resin no tuir planu ba futuru sei kontinua uja tan lian meterna sira seluk hodi hanorin estudante sira.
” Ita kontinua uja lian materna iha eskola sira ne’ebe identifikadu ho lian materna uniku, agora ita sei uja lian tolu iha munisipiu tolu Lautém lian Fataluku, Manatutu lian Galolen no RAEOA lian Baikenu, iha futuru hare progresu lao diak ita sei abrange ba munisipiu sira seluk ho lian materna sira seluk ne’ebe presija.” Nia esplika.
Iha sorin seluk Ministra Edukasaun Dulce de jesus soares haklaken programa MULI ne’e sei benefisiu estudante sira tamba rezultadu hatudu katak, estudante sira ne’ebe hahu ho prgoram edukasaun multi lingua ne’e iha ona literasia ne’ebe diak.
Tamba ne’e tuir nia Ministeriu edukasaun sei kontinua hala’o programa ne’e hodi kontinua haforsa kualidade edukasaun iha Timor-Leste.
“Iha esperensia rezultadu hatudu katak estudante sira ne’ebe hahu aprendizajen liu husi programa multi lingua sira nia literasia a’as liu duke ho estudante sira ne’ebe mak komesa kedas ho lian Tetun no Português” Hateten Guvernante ne’e
Tuir Dulce programa refere laos foun ba estudante sira, tamba antes ne’e iha munisipu tolu mak uja hela program MULI tan ne’e nia hateten iha tinan oin Ministeiru Edukasaun sei kontinu halao program ne’e ba eskala sira seluk bazeia ba pedidu husi kada eskola.
“Ho ida ne’e mak bazeia ba prinsipiu labele husik estudante ida iha kotuk maibe tenki iha asesu edukasaun ho kualidade, Ministeriu Edukasaun nafatin hili programa MULI hodi reforsa nafatin kualidade edukasaun iha Timor-Leste”. Tenik Dulce.
Guvernante ne’e afirma, iha tinan 2025 Ministeiru Edukasaun sei kontinua espande programa MULI ba munisipiu tolu bazea ba pedidu husi eskola ne’ebe mak ministeiru identifika presija hala’o program MULI liu husi kurikulun nasional bazia ba progresaun lisguistika ne’e.
Ho nune’e bele fasilita estudante sira aprende uluk ho lian materna hafoin hakat ba lian Tetun no portugues hodi bele reforsa koñesimentu estudante sira nian iha prosesu aprendijajen ne’ebe mak diak.
Entretantu Prezidente autoridade munisipal Lautém Melio de Jesus konidera programa MULI ne’ebe implementa husi Ministeiru Edukasaun ba estudante sira hanesan parte diak ida tamba tuir nia Lautém oan maioria aprende no pratka ona lian lokal antes sira tama ba iha eskola.
“Programa edukasaun multi lingua ne’e diak tamba iha munisipiu Lautém maioria uja lian fataluku tamba antes sira tama ba eskola sira aprende ona lian materna,” .” Katak autoridade maximu Munisipiu Lautém ne’e.
Melio agradese liu husi Programa multi lingua husi Ministeiru edukasaun ba estudante ne’e bele fasilita ona profesores sira hodi hanorin lian materna ba estudantes sira iha Lautém ho nune’e bele fasilita uluk koñesimentu estudante sira nian antes sira ba aprende lian ofisial Tetun no Portugês.
Reportagen: Veru
Editor: Joenaca Tupa da Conçeião
